Мемлекет басшысы Жолдауда көтерген тақырыптар мен мәселелер өзекті және барлық қазақстандықтарға, оның ішінде ғалымдарға қатысты, өйткені елдің ғылымы маңызды реформалар мен өзгерістерді бастан кешуде. Президенттің Қазақстан халқына Жолдауында мемлекет пен қоғам өмірінің барлық бағыттары бойынша сын-қатерлер мен басымдықтар нақты көрсетілді. Президент жасыл қаржы, жасыл облигация, жасыл инвестиция мәселелерін көтеріп, қазақстандық қаржы нарығын дамыту бойынша бірқатар міндеттер қойды. «Жасыл экономика» мен «жасыл» қаржыландыруға көшу арқылы жаңа қаржы жүйесін дамыту, жасыл жобаларды қаржыландыру қоғамның өмір сүру сапасын арттыруға ықпал ететіні және табиғи ресурстар мен қоршаған ортаны сақтауға бағытталатыны сөзсіз.
Бүгінгі таңда облысымыз «Жасыл экономика» бағдарламасын жүзеге асыруға қолайлы аймақ қатарына жатқызылып отыр. Оған аймақта күн, су және желден қуат алатын баламалы энергия көздерінің қанатқақты жобаларының іске асырылуы дәлел. Қордай ауданында бұған дейін «Виста-Интернешнл» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің қуаттылығы 21 мегаватты құрайтын, құны 6 миллиард 362 миллион теңгенің жобасы іске қосылса, енді «Ветро Инвест» жауапкершілігі шектеулі серікте стігі қуаттылығы 53,75 мегаваттық, құны 12 миллиард 8 миллион теңгенің жобасын қолға алды.
Бұл жоба Индустрияландыру картасы және «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасы бойынша мемлекеттің қолдауымен жүзеге асырылуда. Бүгінде мұнда Германияда жасалған 40 энергетикалық қондырғы орнатылған. Бұл қондырғылармен жылына 50 миллион киловатт сағатқа дейін электр қуатын өндіруге болады. Оның әрқайсысының салмағы 180 тонна болса, биіктігі 60 метрді құрайды.
Салыстырмалы түрде айтқанда, ол 150 мыңға жуық халқы бар Қордай ауданын электр қуатымен толық қамтамасыз ете алады. Сондай-ақ осы өңірде алғаш пайдалануға берілген «Отар» күн электр стансасының да алар орны ерекше. Құрылысының құны 200 миллион теңгені құраған күн электр стансасының қуаттылығы 504 киловатт болды. Жалпы бүгінде «Отар» күн электр стансасының белгіленген қуаттылығы – 7 мегаватт. Бұл жоба «ҚазЭкоВатт» ЖШС жекеменшік инвестиция қаржысы есебінен бой көтерді.
Сонымен қатар ол ортақ электр желілеріне қосылған және Қазақстанның біртұтас энергетикалық жүйесіне электр қуатын бере алады. Ал Жуалы ауданындағы «Burnoe Solar-1» және «Burnoe Solar-2» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің күн электр стансасы Орталық Азиядағы ең ірі нысан болып табылады. Сарапшылардың зерттеулері дарқан даламыздың басым бөлігінде желдің жылдамдығы секундына 6 метрден асатынын дәлелдеді. Ал күн энергиясын өндіру мүмкіндігі жылына сағатына 2,5 миллиард киловатт деп белгіленген. Әсіресе елдің оңтүстігі күннің қызуынан қуат өндіруге таптырмас өңір болып бағаланып отыр.
Бүгінгі таңда республикамызда барлығы 3032,12 мегаватты құрайтын 153 жаңартылатын энергия көздерінің нысаны жұмыс істейді. Ал өңірде жалпы қуаты 571,3 мегаватты құрайтын жаңартылатын энергия көздерінің 22 нысаны жұмыс істеп тұр. Ат ап айтқанда, жиынтық қуаты 24,4 мегаваттық 6 су, 275,65 мегаваттық 10 жел, 271,25 мегаваттық 6 күн электр стансалары бар. Бұл жағынан облысымыз республикада жаңартылатын энергия көздерін өндіріп, пайдалану тұрғысынан алдыңғы орында.
Соңғы жылдары өңірде іске қосылған ірі жобалардың бірі – жалпы құны 49 миллиард теңгені құрайтын, қуаттылығы 100 мегаваттық «Жаңатас жел электр» стансасы. Бүгінде онда жұмыс істеп жатқан Қытай компаниясы оның қуатын тағы да бірнеше есеге арттыруға ниетті. Тіпті күн электр стансасын да, оған қажетті құралжабдық жасап шығаратын зауыт та саламыз деп құлшынып отыр.
Сонымен бірге былтыр Жамбыл ауданында жалпы қуаты 20 мегаватты құрайтын «AEC ASA» күн электр стансасы іске қосылды. Оның алдында 50 мегаватты күн электр стансасы жұмыс істеп тұрған. Бүгінде оның қуаты 70 мегаватқа жетіп отыр.
Өткен жылдары жаңартылатын энергия көздері бойынша 4 жоба іске асырылған болса, соның біреуі осы күн электр стансасы. Бұл күн электр стансасының өзге стансалардан артықшылығы қозғалмалығында. Ондағы панельдер күн сәулесінен көп энергия жинап қана қоймай, күн көзінің бағытына қарай қозғалып, сәулені көбірек тартуға тырысады. Ал Талас ауданында әрқайсысы 4,5 мегаватты құрайтын 3 жел электр стансасы іске қосылды. Олардың жалпы жиынтығы 13,5 мегаватты құрайды.
Аудандағы аталған үш жоба да Қызыләуіт ауылдық округінде бұдан бұрын салынған екі жел стансасы қасынан бой көтерген. Алдағы уақытта ондағы жұмыс істеп жатқан «Шенгелді-2» ЖШС қондырғылар санын арттырып, оны 30 мегаватқа дейін жеткізуді көздеп отыр. Сондай-ақ бүгінде Шу ауданы да табиғи мүмкіндіктерінің қолайлылығымен еліміздің энергетика саласына үлес қоса бастады. Онда қуаты 9,2 мегаватты құрайтын «Тасөткел» су электр стансасы іске қосылған-ды. Жобаның инвесторы – «A&Т-Энерго» серіктестігі.
Бұл гидро электр стансасы жылына сағатына 45,6 миллион киловатт электр қуатын өндіруге қауқарлы. Т.Рысқұлов ауданының Қарақыстақ ауылындағы «Қарақыст ақ» су электр стансасының да облысымыз үшін маңызы зор. Қуаты 2,3 мегаватты құрайтын су электр стансасы жобасының инвесторы – «ЭнергоСтройПроект» ЖШС. Бұл су электр стансасында 12 адам жұмыс атқарады. Алда станса толық қуатына көшкен жағдайда ауданның 25 пайызын электр қуатымен қамтуға қауқарлы. Ал Меркі ауданындағы «Меркі-3» шағын су электрстансасы тау өзенінің жоғарғы жағында орналасқан. Жергілікті жұрт «Меркенка» деп атап кеткен тау өзенінің суын қорек қылатын Меркі СЭС-інің қуаттылығы 1,5 мегаватты құрайды.
Алдағы жылдары облыста тағы да 4 ірі жобаны іске асыру жоспарлануда. Олардың қатарында Мойынқұм ауданында жалпы қуаты 1 гигаватты құрайтын жел электр стансасы бар. Оны шетелдік «Total Eren» ЖШС жүзеге асырғалы отыр. Қазіргі таңда бұл жоба аясында инвесторлармен келіссөздер жүргізілуде.
Сонымен қатар Жуалы ауданында Masdar (БАӘ) компаниясы жалпы қуаты 1 гигаватты жел электр стансасын салмақ. Ал қытайлық «China Power International Holding Limited» компаниясы тарапынан қуаты 1 гигаватты жел электр және 400 мегавттық күн стансаларын Т.Рысқұлов пен Талас ауданында іске асыру көзделуде.
Осылайша жыл санап облысымызда «жасыл экономика» белдеуі қалыптасып, отандық табиғи өнім өндірушілердің қатарын арттыру көзделген.
Марат ҚҰЛИБАЕВ